Những tác dụng của xông hơi: giải cảm, giải độc, hạ cao huyết áp

Ra mồ hôi là một hình thức điều tiết thân nhiệt của cơ thể do hệ thần kinh tự động điều khiển. Từ lâu y học dân gian đã biết lợi dụng cơ chế này để trị bệnh bằng nồi nước xông. Việc tăng tiết mồ hôi và giãn nở những mạch máu ngoại biên qua xông hơi không những có thể giúp giải cảm, hạ sốt mà còn được tận dụng để làm tiêu thũng tán thấp, giảm stress, hạ cao huyết áp và giải độc cho cơ thể trong nhiều trường hợp khác nhau.

Nồi xông giải cảm:

Trong y học cổ truyền, giải biểu là phương pháp dùng những phương dược làm cho ra mồ hôi, phát tán biểu tà, để chữa những chứng cảm mạo giai đoạn đầu, khi tà khí còn trệ đọng ở phần dưới da hoặc kinh lạc.

Với cùng mục đích, nhưng đơn giản mà ít tốn kém, dân gian thường dùng cách xông hơi bằng nồi xông. Hơi nước nóng bốc lên từ nồi xông làm giãn nở mạch máu dưới da, vừa kích thích lưu thông khí huyết, vừa thúc đẩy việc đào thải hàn khí hoặc thấp khí ra khỏi cơ thể theo đường mồ hôi. Do đó xông hơi có thể làm giải cảm hoặc hạ sốt.

Cách làm nồi xông

Vật liệu: 

• Một cái nồi có sức chứa từ 4 đến 5 lít 
• Một khăn lông để lau mồ hôi 
• Một đôi đũa gỗ để xốc lá cây trong nồi 
• Một chăn rộng đủ để phủ kín người ngồi trên một ghế thấp cùngv ới nồi xông đặt trước mặt. Ngày nay với sự phát triển của xã hội chúng ta có thể dùng lều xông hơi hoặc có phòng xông hơi riêng.
• Lá xông: có thể dùng những loại lá tươi như đài bi, hương nhu, sả, lá bưởi, hương nhu, bạc hà, kinh giới, tía tô... hoặc gói lá xông giải cảm của người Dao Đỏ với những loại lá xông của núi rừng có các tinh dầu thơm để cảm thấy dễ chịu và thêm tính sát trùng đường hô hấp qua hơi thở. Nếu dùng lá xông của người Dao Đỏ có thể làm tăng tính phát tán, mồ hôi sẽ ra nhiều hơn. đồng thời giúp khu phong giải cảm.

Thực hành xông hơi:

Đổ nước vào nồi vừa ngập phủ phần lá cây. Đậy kín nắp. Nấu sôi.

Người xông mặc quần áo lót hoặc cởi trần ngồi trên một ghế thấp. Đặt nồi nước xông trước mặt, giữa hai chân. Trùm kín người và nồi xông bằng tấm chăn đã chuẩn bị sẵn. Lúc đầu chỉ mở hé nắp nồi để hơi nóng chỉ xông đến phần bụng và chân. Khi quen với sức nóng có thể mở nắp nổi rộng hơn để hơi nóng bốc lên nhiều hơn, tùy theo sức chịu đựng của người xông.

Khi hơi nồng đã giảm, dùng đội đũa gỗ xốc lá cây trong nồi để giúp hơi nóng tiếp tục bốc lên. Khi thấy lượng mồ hôi tiết ra đã vừa đủ hoặc khi nổi xông không còn bốc hơi nóng thì tung chăn ra và dùng khăn lau khô khắp người trước khi thay quần áo sạch.

Tác dụng của xông hơi:

Xông hơi trị huyết áp cao

Quá trình xông hơi vừa làm giãn nở mạch máu ngoại biên, vừa tăng tiết mồ hôi để thông thoát bớt nước ra khỏi cơ thể. Cả hai yếu tố này đều có tác dụng giảm nhẹ áp lực lên tim và lên thành mạch.

Việc bài tiết nước ra khỏi cơ thể bằng đường mồ hôi không những không làm mệt thận mà còn tránh được những phản ứng phụ không cần thiết khi phải dùng những chất hóa dược lợi tiểu để làm hạ huyết áp.

Ngoài ra, do tính tương tác giữa thần kinh và cơ, việc giãn nở những cơ trơn của thành mạch máu còn có tác dụng điều hòa thần kinh giao cảm. Đây cũng là lý do cho thấy xông hơi có thể giải tỏa căng thẳng và giảm stress, áp huyết cao thường kèm theo tình trạng cường cơ, gia tăng hoạt động của thần kinh giao cảm và sự tăng tiết chất adrenalin.

Những hệ quả này lại tác động ngược trở lại để tiếp tục làm tăng huyết áp. Trái lại, việc giãn mạch dưới da, thư giãn được các cơ trơn sẽ có tác dụng điều hòa thần kinh giao cảm, điều hòa nội tiết và làm hạ huyết áp.

Như vậy, biện pháp xông hơi đã đảm bảo được một số cơ chế quan trọng để làm hạ huyết áp cao. Do đó, bên cạnh việc tuân thủ một chế độ ăn uống, sinh hoạt, và vận động hợp lý, việc xông hơi nhẹ từ một đến ba lần mỗi tuần rất hữu ích cho những người có tiền sử áp huyết cao.

Xông hơi giúp giải độc

Quá trình trao đổi chất và cung cấp năng lượng trong cơ thể tạo ra những sản phẩm không cần thiết và thậm chí có hại cho cơ thể cần phải được đào thải ra ngoài.

Việc bài tiết những cặn bã sinh học và những chất độc hại thường thông qua bốn đường. Đó là đường thở, đường đi tiêu, đường đi tiểu, đường mồ hôi.

Trên mặt da có khoảng 2,5 triệu tuyến tiết mồ hôi. Một người trung bình tiết ra khoảng một lít mồ hôi mỗi ngày. Nếu xông hơi có thể tiết đến hai hoặc ba lít mỗi ngày. Do đó hình thức xông hơi bằng nồi xông có thể giúp tăng cường giải độc cho nhiều trường hợp khác nhau mà không phải đưa vào cơ thể bất cứ dược chất gì.

Trước hết xông hơi có thể giúp trục thủy giải độc rất có hiệu quả trong các chứng sưng phù, ứ nước do gan, do thận hoặc do tim, cũng có thể dùng để giải độc và giảm đau trong các chứng dị ứng, zona, hoặc do trùng, thú cắn.

Trong quá trình xông hơi, nhiệt độ dần dần tăng lên khiến cơ thể phân hủy một lượng mỡ nhất định để điều hòa thân nhiệt. Do đó, biện pháp xông hơi phối hợp với việc ăn uống và vận động hợp lý cũng hữu ích cho việc chống béo phì.

Dân gian còn có kinh nghiệm dùng nồi xông để giải độc và phục hồi sức khỏe khi cảm thấy mệt mỏi hoặc khó chịu sau mỗi lần đi về từ những vùng rừng núi ẩm thấp, sơn lam chướng khí, sau khi đi thăm bệnh hoặc đi viếng đám tang.

Liệu pháp xông hơi cũng có thể được dùng để giải độc ma túy sau cai nghiện.

Một chương trình nghiên cứu về phương pháp giải độc này đã được ông L.Ron Hubbard tiến hành và công bố vào năm 1979. Ông cho biết việc xông hơi để thúc đẩy bài tiết chất độc theo đường mồ hôi, phối hợp với việc uống bù nước và chế độ ăn uống nhiều rau tươi, bổ sung sinh tố, khoáng chất, là một phương pháp rất có hiệu quả để giải độc và hồi phục sau cai nghiện.

Ngoài việc xông hơi toàn thân ta cũng có thể vận dụng cách xông hơi cục bộ để giải quyết yêu cầu điều trị riêng lẻ cho một khu vực nhất định trên cơ thể.

Xông vào vùng mũi với nước xông có thêm cây cứt lợn, bồ kết, tế tân... có thể chữa viêm mũi, viêm xoang.

Xông vào vùng mặt để làm nở lỗ chân lông và tăng tiết bã nhờn trong điều trị mụn hoặc tăng cường lưu thông khí huyết ra vùng mặt để làm đẹp da mặt.

Để xông vào vùng mũi hoặc vùng mặt có thể dùng một bìa cứng làm một cái phễu có phần miệng lớn vừa đủ phủ kín miệng nồi. Phần đáy phễu nhỏ hơn, vừa đủ bao kín hai mũi, hoặc khuôn mặt để hứng lấy hơi nóng từ nồi bốc lên.

Xông hơi vùng lưng, vùng hạ thể (từ lưng xuống chân), hoặc chỉ hai bàn tay, hai bàn chân, hoặc hai khớp gối để chữa đau nhức trong các chứng phong thấp, thấp khớp.

Để xông hơi tán thấp ở bàn tay bàn chân, ngoài việc xông hơi bằng nồi xông, dân gian còn dùng cách xông hơi nóng thông qua viên gạch hoặc viên ngói nung đỏ. Với cách này cần chuẩn bị 3 hay 4 viên gạch, khoảng 150gr lá ngải cứu tươi, 150gr lá lốt tươi, một chén giấm và một chén rượu. Đun nóng độ viên gạch. Trộn đều hỗn hợp lá ngải cứu và lá lốt đã đâm nát với giấm và rượu. Tuần tự đổ mỗi lần một ít thuốc đã trộn lên những viên gạch đã đun nóng. Đặt bàn tay hoặc bàn chân cần chữa trị lên phía trên viên gạch để hứng lấy hơi nóng từ viên gạch bốc lên. Hơi nóng bốc lên có mang theo hoạt chất của lá lốt và ngải cứu làm tăng tiết mồ hôi có tác dụng khu phong hóa thấp ở các khớp tay và chân. Mỗi lần xông có thể cần đun nóng lại viên gạch hai hoặc ba lần. Mỗi đợt điều trị có thể từ năm đến bảy ngày.

Vài điều cần chú ý khi xông hơi:

Theo Đông y, mồ hôi là một loại tân dịch, là một dạng của âm huyết. Huyết và khí nương nhau. Ra quá nhiều mồ hôi có thể làm tổn thương âm huyết và hao hụt cả dương khí. Do đó việc xông hơi lâu hay mau, ra nhiều hay ít mồ hôi phải phù hợp với yêu cầu của từng người và từng chứng trạng.

Xông giải cảm chỉ xông một lần.

Người trẻ, người khỏe, người mập mạp có thể cho ra nhiều mồ hôi.

Người yếu, người gầy, người cao tuổi, người dễ ra mồ hôi chỉ nên cho ra ít mồ hôi mỗi lần.

Người già yếu suy nhược, người bệnh nặng, người bị sốt do siêu vi, phụ nữ có thai không nên xông hơi.

Cần ghi nhận tình trạng cơ thể sau mỗi lần xông, chỉ nên tiếp tục xông khi có cảm giác thoải mái sau mỗi lần xông. Ngược lại, nếu cảm thấy mệt mỏi hoặc chóng mặt sau mỗi lần xông thì không nên tiếp tục xông.

Ngoài ra nên uống bù nước sau khi xông. Có thể uống một ly nước trà gừng nóng hoặc nước chanh nóng. Không nên dùng các loại nước ướp lạnh hoặc nước đá ngay sau khi xông.